Stadhuis, scholen, nieuwe kerk… In de loop van de 19^e eeuw werd de collectieve uitrusting van het dorp vernieuwd en voltooid.

De gemeente domineert de parochie

De onafhankelijkheid van België gedragen door de liberale bourgeoisie ging gepaard met een verwereldlijking van het dorpsleven. De burgemeester en zijn college beheren nu de gemeente. Ze vertegenwoordigen het gezag van de staat die dat van de aristocratie en de geestelijkheid heeft vervangen die, tot het einde van het oude regime, lichamen en zielen bestuurden… Het stadhuis symboliseert deze nieuwe macht. Aanvankelijk naast de kerk gelegen migreert het vervolgens langs de Chaussée de Givet. Het neemt dus de centrale positie in van het dorp waarvan het zwaartepunt met de oprichting van de stationsbuurt naar het noorden verplaatst is.

Een nieuwe kerk die verrijst

Gebouwd in 1851-1852, met de steun van Leopold I, vervangt de huidige kerk het 15^e eeuws heiligdom dat werd afgebroken om plaats te maken voor een monumentaal gebouw. Deze nieuwe kerk is gewijd aan Maria – Hemelvaart. Twee opmerkelijke glasramen, die in het koor hangen, roepen de kroning van de Maagd op, gevolgd door haar verheffing naar de hemel. Het was in aanwezigheid van koning Leopold I dat de kerk werd ingewijd. Bij deze gelegenheid schenkt hij twee meesterwerken, die nog steeds in de kerk te bewonderen zijn, evenals een bruidsluier, volgens de geruchten toegeschreven aan zijn vrouw koningin Louise-Marie. Twee decennia voor de terugkeer van de katholieke partij in het nationale parlement (1870), voerde Houyet de “herkerstening” van het platteland door. De parochies, die het aantal gelovigen in een eeuw zagen verdubbelen, bouwden steeds groter kerken. De hoogte van de klokkentorens wedijvert met het stadhuis en bevestigt het gezag van de kerk over het dorpsleven.

Onderwijs, het speerpunt van het nieuwe burgerschap

Hoewel het onderwijs verplicht was tot 14 jaar, sinds 1914, werd het reeds veralgemeend in de dorpen vanaf 1831. Vanaf 1839 werd in Houyet reeds een school vernoemd. Deze is gevestigd naast de kerk, waarschijnlijk in het oude gemeentehuis. In 1865 werd een nieuwe school ingehuldigd in de rue Saint Roch, halverwege tussen het station en het dorp. Een eeuw later maakte ze plaats voor het nieuwe stadhuis en verhuist ze naar een nieuw pand in het kwartier Hileau.

Erbarmelijk levensomstandigheden

De huizen zijn gebouwd van kolven, aan de buitenkant bekleed met planken die slecht zijn verbonden en al aangetast door hun verval, de kamers zijn klein en rommelig met vuile meubels en slecht ruikende voorzieningen, de stallen worden ondersteund door de woonkamers waarvan ze alleen worden gescheiden door een slechte muur die de doordringende urinegeur van de dieren niet verhindert.

Schoon water om cholera te bestrijden

De cholera-epidemieën van 1832,1848 en 1866 eisten meer dan 70.000 slachtoffers in België. In de dunbevolkte provincie Namen is de impact kleiner. Alle dorpen zijn echter onderworpen aan dezelfde maatregelen: scheiding afvalwater en schoon water, afsluiting van alle bronnen en installatie van openbare pompen, ventilatie van huizen, witkalken van binnenmuren met kalk, toezicht op de afvoer van urine en beerputten…